ความงาม มี 2 ประเภท คือ ความงามภายนอก และ ความงามภายใน
ความงามภายนอก หมายเอารูปร่างหน้าตาที่สวยสดงดงาม หรือความงดงามที่เกิดจากการแต่งองค์ทรงเครื่อง เช่น การแต่งหน้าทาปาก การนุ่งห่มเสื้อผ้าอาภรณ์ที่สวยงาม เป็นต้น ดั่งคำที่ว่า “ไก่งามเพราะขน คนงามเพราะแต่ง” อันนี้เรียกว่า ความงามภายนอก
ความงามภายใน หมายเอาความงามภายในจิตใจ คือความเป็นผู้มีจิตใจที่ดีงาม มีศีลเป็นเครื่องประคับประคองจิตใจ มีคุณธรรมเป็นเครื่องนำทางในการประพฤติตัว ทำให้บุคคลนั้น ๆ มีกิริยาวาจาที่งดงาม มีความประพฤติดี มีกิริยามารยาทเรียบร้อย แบบนี้เรียกว่า ความงามภายใน
ในพระพุทธศาสนา มีหลักธรรมอยู่ 2 ข้อ ที่เป็นหลักธรรมที่ทำให้กาย วาจา ใจ งดงาม ทำให้เป็นที่รักของคนอื่น ๆ ทำให้ใคร ๆ ก็ตามที่ได้คบหาสมาคมกับเรามีความเมตตาเรา เรียกว่า ธรรมอันทำให้งาม มี 2 อย่าง คือ
- ขันติ ความอดทน
- โสรัจจะ ความเสงี่ยม
ขันติ
ขันติ แปลว่า ความอดทน หรือ ความอดกลั้น ได้แก่ ความมีใจหนักแน่น ไม่ย่อท้อ มุ่งมั่นต่อเป้าหมายที่มุ่งหวัง ไม่ยอมแพ้ให้ความเหนื่อยยากลำบาก มี 4 ลักษณะ คือ
- อดทนต่อความลำบากตรากตรำ คือ อดทนต่อความเหนื่อยยากลำบาก อันเกิดจากการมีชีวิตที่ลำบาก การทำงานหนัก การเรียนหนัก สภาพอากาศที่หนาวนัก ร้อนนัก ความหิว ความกระหาย เป็นต้น
- อดทนต่อทุกขเวทนา คือ ความอดทนต่อความเจ็บปวดทางกาย อันเกิดจากโรคภัยไข้เจ็บต่าง ๆ มีความอดทนต่อความเจ็บปวดเหล่านั้น ไม่ทุรนทุรายจนเสียอาการ
- อดทนต่อความเจ็บใจ คือ อดทนต่อความรู้สึกไม่ดีทางใจอันเกิดจากเหตุภายนอก เช่น ทนต่อคำด่าคำนินทาของคนอื่น อดทนต่อคำเสียดสีของคนอื่น อดทนต่อความขัดเคืองใจทั้งหลาย
- อดทนต่ออำนาจกิเลส คือ อดทนต่ออารมณ์ที่ยั่วยุให้เกิดความโลภ ความโกรธ ความหลง ซึ่งจะเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เผลอไปทำกรรมชั่วนานาประการ
โสรัจจะ
โสรัจจะ แปลว่า ความเสงี่ยม ได้แก่ การรักษากิริยาอาการภายนอกให้สง่างามสงบเสงี่ยมอยู่ได้ แม้ต้องเผชิญกับอารมณ์ที่ไม่น่าพอใจ เช่น มีคนมาพูดหรือมาทำอะไรให้ต้องเจ็บใจ ก็สามารถระงับอาการเจ็บใจนั้นไว้ได้ ไม่แสดงออกมาทางสีหน้าหรือท่าทาง
การที่บุคคลสามารถข่มอารมณ์ที่ไม่น่าพอใจได้ และไม่แสดงออกมาทางสีหน้าท่าทางนั้น ทำให้บุคคลนั้นแลดูสง่างามอยู่เสมอ เพราะไม่แสดงอาการที่ไม่น่ารักออกมาทางกาย ทำให้ใคร ๆ ที่อยู่ใกล้นั้นมีความสุข สบายใจในการคบหา
โสรัจจะสามารถเกิดขึ้นได้ด้วยเหตุ 3 ประการ คือ
- มองโลกในแง่ดี ฝึกเป็นคนคิดบวก
- ทำใจให้หนักแน่นดุจแผ่นดิน อย่าปล่อยใจให้หวั่นไหวต่ออารมณ์ทั้งปวง
- แผ่เมตตาให้ทุกคน ไม่ว่าจะเป็นคนที่รักหรือคนที่ชัง
ธรรมะทั้ง 2 ข้อนี้ คือ ขันติ และ โสรัจจะ จัดเป็น โสภณธรรม คือธรรมที่ทำให้งดงาม มีอยู่ในบุคคลใด เขาย่อมเป็นผู้สง่างามทั้งภายในและภายนอก ทำให้คนทั้งหลายอยากคบค้าสมาคมด้วย เพราะคนประเภทนี้ คบแล้วมีความสุขและสบายใจ
