อัตถะ หรือ อรรถะ ในที่นี้แปลว่า ความหมาย คือ พระสูตรที่พระพุทธเจ้าตรัส ว่าโดยการแปลความหมายแล้ว มี 2 ประเภท คือ
- เนยยัตถะ พระสูตรซึ่งมีความหมายที่จะต้องไขความ
- นีตัตถะ พระสูตรซึ่งมีความหมายที่แสดงชัดโดยตรงแล้ว
เนยยัตถะ
เนยยัตถะ คือ พระสูตรซึ่งมีความหมายที่จะต้องไขความ คือต้องอธิบายความออกไปอีกเพื่อให้เข้าใจแจ่มแจ้ง ได้แก่ พระพุทธพจน์ที่ตรัสตามสมมติอันมีความหมายที่แท้จริงซ่อนอยู่อีกชั้นหนึ่ง เช่น
- พระสูตรที่ตรัสเรื่องบุคคล 4 ประเภท
- พระสูตรที่ตรัสว่า ตนเป็นที่พึ่งของตน
- พระสูตรที่ตรัสเรื่องเวรกรรม
พระสูตรเหล่านี้จะต้องอธิบายความหมายให้แจ่มแจ้งลงไปอีก
นีตัตถะ
นีตัตถะ คือ พระสูตรซึ่งมีความหมายที่แสดงชัดโดยตรงแล้ว หมายเอาพระพุทธพจน์ที่ตรัสโดยปรมัตถ์ซึ่งมีความหมายตรงไปตรงมาตามสภาวะอยู่แล้ว เช่น
- พระสูตรที่ตรัสเรื่อง รูป เสียง กลิ่น รส เป็นต้น
- พระสูตรที่ตรัสเรื่อง อริยสัจ 4
- พระสูตรที่ตรัสเรื่อง มัชฌิมาปฏปทา
พระสูตรเหล่านี้มีความหมายตรงอยู่แล้ว ไม่ต้องไขความต่อ
การจำแนกประเภทพระสูตรเป็นเนยยัตถะและนีตัตถะ มีประโยชน์ในการศึกษาและตีความพระพุทธศาสนา ช่วยให้เข้าใจพระธรรมอย่างลึกซึ้งและถูกต้อง
