ปัญหาข้อที่ 1
ถาม นิพัทธทุกข์ กับ สหคตทุกข์ ต่างกันอย่างไร ?
ตอบ
นิพัทธทุกข์ คือทุกข์เนืองนิตย์ หรือทุกข์เป็นเจ้าเรือน ได้แก่ หนาว ร้อน หิว ระหาย ปวดอุจจาระ ปวดปัสสาวะ ส่วนสหคตทุกข์ คือทุกข์ไปด้วยกัน หรือทุกข์กำกับกัน ได้แก่ทุกข์ที่
เนื่องมาจากวิบุลผล ฯ
ปัญหาข้อที่ 2
ถาม ความเป็นอนัตตาของสังขารพึงกำหนดรู้ด้วยอาการอย่างไรบ้าง ?
ตอบ ความเป็นอนัตตาของสังขารพึงกำหนดรู้ด้วยอาการอย่างนี้
- ด้วยไม่อยู่ในอำนาจ หรือด้วยฝืนความปรารถนา
- ด้วยแย้งต่ออัตตา
- ด้วยความเป็นสภาพหาเจ้าของมิได้
- ด้วยความเป็นสภาพสูญ คือว่างหรือหายไป
ปัญหาข้อที่ 3
ถาม คำว่า วฏฺฏ ในคำว่า “วฏฺฏูปจฺเฉโท” หมายถึงอะไร ? วฏฺฏ นั้นชื่อว่าขาดสายด้วยอาการอย่างไร ?
ตอบ หมายถึง ความเวียนเกิด ด้วยอำนาจกิเลส กรรม วิบาก ฯ วฏฺฏ นั้นชื่อว่าขาดสายด้วยอาการที่ละกิเลสอันเป็นเบื้องต้นเสีย ฯ
ปัญหาข้อที่ 4
ถาม ความเชื่อว่ามีพระเจ้าผู้สร้าง ทำการอ้อนวอนและบวงสรวงเป็นอาทิ จัดเข้าในอาสวะข้อไหน ?
ตอบ จัดเข้าใน อวิชชาสวะ ฯ
ปัญหาข้อที่ 5
ถาม พระบาลีว่า “นิกฺขิปิตฺวา ครุํ ภารํ อญฺญํ ภารํ อนาทิย ปลงภาระอันหนักเสียแล้ว ไม่ถือเอาภาระอันอื่น” ถามว่า “ภาระ” “การไม่ถือเอาภาระ” “การปลงภาระ” ได้แก่อะไร ?
ตอบ
- ภาระ ได้แก่เบญจขันธ์
- การไม่ถือเอาภาระ ได้แก่การไม่ถือเอาเบญจขันธ์ด้วยอุปาทาน
- การปลงภาระ ได้แก่การถอนอุปาทานในเบญจขันธ์
ปัญหาข้อที่ 6
ถาม คุณของพระธรรมส่วนปริยัติ ปฏิบัติ และปฏิเวธ โดยย่อว่าอย่างไร ? จงอธิบาย
ตอบ
- คุณของปริยัติธรรม คือให้รู้วิธีบำเพ็ญศีล สมาธิ ปัญญา
- คุณของปฏิปัตติธรรม คือทำกาย วาจา ใจ ให้บริสุทธิ์จนบรรลุมรรค ผล นิพพาน
- คุณของปฏิเวธธรรม คือละกิเลสเป็นสมุจเฉทปหาน บรรลุถึงความสุขอย่างยิ่ง
ปัญหาข้อที่ 7
ถาม ในอรกสูตรกล่าวไว้ว่า ชีวิตของมนุษย์ทั้งหลายเปรียบเหมือนชิ้นเนื้อนาบไฟ มีอธิบายอย่างไร ? และที่กล่าวไว้เช่นนั้นเพื่อประโยชน์อะไร ?
ตอบ
มีอธิบายว่า ธรรมดาว่าชิ้นเนื้อที่บุคคลเอาลงในกะทะเหล็กอันร้อนตลอดวันยังค่ำ ย่อมจะพลันไหม้ ไม่ตั้งอยู่นานฉันใด ชีวิตก็ถูกเพลิงกิเลสและเพลิงทุกข์เผาผลาญให้เหี้ยมเกรียมไม่ทนอยู่นานฉันนั้น ฯ
มีประโยชน์ คือเป็นเครื่องเตือนใจให้รู้สึกด้วยปัญญา ทำให้ไม่ประมาทในชีวิต เร่งสั่งสมความดี ฯ
ปัญหาข้อที่ 8
ถาม วิปลาส คืออะไร ? จำแนกโดยวัตถุเป็นที่ตั้งมีกี่อย่าง ? อะไรบ้าง ?
ตอบ วิปลาส คือ กิริยาที่ถือเอาโดยอาการวิปริตผิดจากความจริง มี 4 อย่าง คือ
- ความสำคัญคิดเห็นในสิ่งที่ไม่เที่ยงว่าเที่ยง
- ความสำคัญคิดเห็นในสิ่งที่เป็นทุกข์ว่าเป็นสุข
- ความสำคัญคิดเห็นในสิ่งที่ไม่ใช่ตนว่าเป็นตน
- ความสำคัญคิดเห็นในสิ่งที่ไม่งามว่างาม
ปัญหาข้อที่ 9
ถาม ในนวสีวถิกาปัพพะ เมื่อเห็นซากศพชนิดใดชนิดหนึ่งใน 9 ชนิดนั้น พึงภาวนาอย่างไร ?
ตอบ พึงภาวนาโดยการน้อมเข้ามาสู่กายนี้นี่แลว่า อยมฺปิ โข กาโย ถึงร่างกายอันนี้เล่า เอวํธมฺโม ก็มีอย่างนี้เป็นธรรมดา เอวํภาวี จักเป็นอย่างนี้ เอวํ อนตีโต ไม่ล่วงความเป็นอย่างนี้ไปได้ ฯ
ปัญหาข้อที่ 10
ถาม ข้อว่า อนัตตสัญญา ในคิริมานนทสูตร ทรงให้พิจารณาอะไรว่าเป็นอนัตตา ?
ตอบ ทรงให้พิจารณาอายตนะภายใน คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ และอายตนะภายนอก คือ รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ธรรมารมณ์ ว่าเป็นอนัตตา ฯ
