สีลํ โลเก อนุตฺตรํ
ศีลเป็นเยี่ยมในโลก
ขฺุ ชา. เอก. ๒๗/๒๘
แต่งอธิบายให้สมเหตุสมผล อ้างสุภาษิตอื่นมาประกอบด้วย ๑ ข้อ และบอกชื่อคัมภีร์ที่มาแห่งสุภาษิตนั้นด้วย สุภาษิตที่อ้างมานั้น ต้องเรียงเชื่อมความให้ติดต่อสมเรื่องกับกระทู้ตั้ง.
ชั้นนี้ กำหนดให้เขียนลงในใบตอบ ตั้งแต่ ๒ หน้า (เว้นบรรทัด) ขึ้นไป
ให้เวลา ๓ ชั่วโมง
สีลํ โลเก อนุตฺตรํ
ศีลเป็นเยี่ยมในโลก
บัดนี้ จักได้อธิบายขยายเนื้อความแห่งกระทู้ธรรมภาษิตที่ได้ลิขิตไว้ ณ เบื้องต้น พอเป็นแนวทางแห่งการศึกษาและประพฤติปฏิบัติ สำหรับผู้สนใจในทางธรรมเป็นลำดับสืบต่อไป
คำว่า “ศีล” หมายถึง จรรยาบรรณ หรือกฎเกณฑ์ทางศาสนาหรือสังคมที่กำหนดขึ้นมาเพื่อเป็นหลักควบคุมพฤติกรรมหรือการกระทำของบุคคลให้ถูกต้องและเหมาะสมตามคติคำสอนของศาสนาหรือสังคมนั้นๆ การปฏิบัติตามศีลจึงมีความจำเป็นมากในการสร้างสังคมที่มีความสงบสุขและเจริญรุ่งเรืองได้อย่างยั่งยืน
บุคคลที่อยู่ร่วมกันในสังคมมีหลากหลายประเภท หลากหลายสถานะ บุคคลแต่ละประเภทก็มีศีลหรือจรรยาบรรณที่ควรยึดถือปฏิบัติมากบ้างน้อยบ้างแตกต่างกันไป เช่น ฆราวาสผู้ครองเรือนต้องถือศีล ๕ ข้อ ผู้ปฏิบัติธรรมแต่ยังไม่บรรพชาอุปสมบทต้องถือศีล ๘ ข้อ สามเณรต้องถือศีล ๑๐ ข้อ และพระภิกษุต้องถือศีล ๒๒๗ ข้อ
ศีล ได้ชื่อว่าเป็นเยี่ยมในโลก หรือเป็นสิ่งที่ประเสริฐที่สุดในโลก เพราะศีลเป็นรากฐานที่สำคัญในการสร้างสังคมที่มีความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลและชุมชนที่ดี เนื่องจากศีลช่วยสร้างเสถียรภาพและความเชื่อมั่นในการมีสัมพันธภาพที่ดีในชุมชน การปฏิบัติตามศีลช่วยส่งเสริมพัฒนาการส่วนบุคคลและความเป็นผู้รับผิดชอบในสังคมในทางที่ดี
ในสังคมใดที่บุคคลทั้งหลายที่อยู่ร่วมกันเป็นผู้มีความตั้งมั่นในศีล คือสมาทานรักษาศีลด้วยดี ไม่กระทำศีลให้ขาดหรือด่างพร้อย บุคคลในสังคมนั้น ๆ ย่อมจะสามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุข หาความทุกข์หรือความเดือดเนื้อร้อนใจมิได้ มีแต่ความสุขความสบายใจอย่างเดียว สมดังพุทธศาสนสุภาษิตที่มาใน ขุททกนิกาย ธรรมบท ว่า
สุขํ ยาว ชรา สีลํ
ศีลนำสุขมาให้ตราบเท่าชรา
ศีลนั้นเป็นสิ่งที่จะนำความสุขมาให้ทั้งแก่บุคคลผู้รักษาศีลเองและบุคคลผู้คบค้าสมาคมกับบุคคลผู้รักษาศีลนั้น ด้วยเหตุผลดังต่อไปนี้
เมื่อบุคคลปฏิบัติตามศีลคือรักษาศีลด้วยดี และทำความดีตามกฎเกณฑ์ทางศาสนาหรือสังคม ไม่ละเมิดศีล จะทำให้เกิดความสุขขึ้นในใจของบุคคลนั้น เนื่องจากการกระทำที่ดีไม่ละเมิดศีลนั้น เป็นการกระทำที่ทำให้เกิดความสุขทางใจแก่บุคคลนั้นเองและคนรอบข้าง
การปฏิบัติตามศีลช่วยสร้างความเข้าใจและความร่วมมือในชุมชน ซึ่งส่งผลให้เกิดความสุขในการมีความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่น และมีความสุขในสังคมที่มีความสงบและเชื่อมโยงกันอย่างเข้มแข็ง
การปฏิบัติตามศีลช่วยสร้างความมั่นคงและความสงบในใจ เนื่องจากศึลจะช่วยให้บุคคลมีความมั่นใจในการกระทำที่ถูกต้องและเหมาะสมตามกฎเกณฑ์ทางศาสนาหรือสังคม
การกระทำตามศีลช่วยให้บุคคลรู้สึกถึงความสุขและความพึงพอใจในตัวเอง เนื่องจากเป็นการปฏิบัติตามกฎเกณฑ์ที่มีคุณค่าและถูกต้องตามคำสอนของศาสนาที่ตนนับถือ
ศีลมีบทบาทสำคัญในการสร้างความสุขทั้งในระดับบุคคลและสังคม โดยเสริมสร้างความเข้าใจ ความสัมพันธ์ที่ดี และความสงบสุขในใจให้กับผู้คนในทุกช่วงวัยของชีวิต จึงกล่าวได้ว่า เมื่อบุคคลรักษาศีลด้วยดี ศีลจะนำความสุขมาให้บุคคลนั้น ๆ จนตราบเท่าชรา
สรุปความว่า ศีล เป็นสิ่งที่ยอดเยี่ยมที่สุดในโลก เพราะศีลสามารถทำให้บุคคลทั้งหลายในโลกนี้มีความสงบสุขทั้งทางกายและทางใจ เพราะเมื่อชาวโลกทั้งหลายรักษาศีลด้วยดีแล้ว ย่อมไม่มีการเบียดเบียดกัน ไม่มีการเข่นฆ่ากัน ไม่มีการขโมยทรัพย์สินของกันและกัน เป็นต้น เมื่อเป็นเช่นนี้ชาวโลกทั้งหลายย่อมประสบกับความสุขความเจริญตนตราบเท่าชรา นอกจากศีลแล้วไม่มีสิ่งใดที่จะสร้างความสุขที่ยั่งยืนให้แก่ชาวโลกทั้งหลายได้ จึงสามารถกล่าวได้ว่า ศีลเป็นสิ่งที่ยอดเยี่ยมที่สุดในโลก สมดังพุทธศาสนสุภาษิตที่ยกขึ้นเป็นนิกเขปบท ณ เบื้องต้นว่า
สีลํ โลเก อนุตฺตรํ
ศีลเป็นเยี่ยมในโลก
ซึ่งมีอรรถาธิบายดังได้บรรยายมาแล้ว ด้วยประการฉะนี้.
