อตฺตา หเว ชิตํ เสยฺโย.
“ชนะตนนั่นแหละเป็นดี”
(ขุ. ธ. 25/29)
การชนะตน หมายถึง การเอาชนะกิเลสตัณหาในใจของตัวเอง กิเลสเป็นสิ่งที่ทำให้เราทุกข์ มีทั้งกิเลสภายใน เช่น ราคะ โทสะ โมหะ ซึ่งเป็นสิ่งที่คอยกระตุ้นหรือบงการจิตใจของเราให้กระทำกรรมต่าง ๆ ตามอำนาจของมัน และกิเลสภายนอก เช่น รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส ซึ่งเป็นสิ่งเร้าให้เกิดราคะ โทสะ โมหะ
การเอาชนะกิเลสตัณหาในใจของตัวเอง ถือเป็นชัยชนะที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในชีวิต เพราะจะทำให้เราได้พบกับความสุขที่แท้จริง ความสงบ และเข้าถึงความพ้นทุกข์ได้
วิธีการเอาชนะกิเลสตัณหา สามารถทำได้ดังนี้
- การฝึกสติ : ฝึกจิตให้รู้เท่าทันความคิด ความรู้สึก อารมณ์ ของตัวเอง
- การฝึกสมาธิ : ฝึกจิตให้จดจ่ออยู่กับปัจจุบัน ทำให้จิตสงบ ไม่ฟุ้งซ่าน
- การฝึกปัญญา : ฝึกพิจารณาไตร่ตรองสิ่งต่าง ๆ ให้เห็นตามความเป็นจริงโดยความเป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา
เมื่อเราสามารถเอาชนะกิเลสตัณหาในใจของตนได้ ผลลัพธ์ที่ได้คือ
- ความสุขที่แท้จริง : เป็นสุขที่เกิดจากภายใน ไม่ได้เกิดจากสิ่งภายนอก
- ความสงบ : จิตใจสงบ ไม่วุ่นวาย
- ความพ้นทุกข์ : เมื่อกำจัดกิเลสตัณหาได้หมดสิ้นแล้ว จะสามารถเข้าถึงความหลุดพ้นจากวัฏสงสารได้
