อตฺตา หิ อตฺตโน นาโถ.
“ตนแล เป็นที่พึ่งแห่งตน”
(ขุ. ธ. 25/36, 66)
มนุษย์ทั้งหลายบนโลกนี้ต่างต้องพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกันจึงจะสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ ไม่มีใครสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้โดยราบรื่นโดยไม่พึ่งพาคนอื่น แต่ถึงอย่างไรก็ตาม บุคคลอื่นไม่สามารถเป็นที่พึ่งให้เราได้ตลอดไป ดังนั้น มนุษย์ต้องเรียนรู้ที่จะพึ่งพาตัวเองเป็นหลัก เพราะตัวเองนี่แหละที่เป็นที่พึ่งที่ยั่งยืนที่สุด
อาจอธิบายความหมายของคำว่า พึ่งตนเอง ในแง่มุมต่าง ๆ ได้ดังนี้
- การพัฒนาตนเอง: การพึ่งตนเองเริ่มต้นจากการพัฒนาตนเองทั้งด้านร่างกายและจิตใจ ฝึกฝนความรู้ ทักษะ และความสามารถที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิต
- การพึ่งพาตนเอง: หมายถึงการรับผิดชอบต่อชีวิตของตัวเอง ตัดสินใจ แก้ปัญหา และรับมือกับอุปสรรคต่างๆ ด้วยตนเอง โดยไม่ต้องรอความช่วยเหลือจากผู้อื่น
- การมีสติ: การพึ่งตนเองอย่างแท้จริงเกิดขึ้นได้เมื่อมีสติ รู้เท่าทันความคิด ความรู้สึก และการกระทำของตนเอง
- การพึ่งพาธรรมะ: ธรรมะเป็นหลักยึดเหนี่ยวจิตใจ ช่วยให้ดำเนินชีวิตอย่างมีสติ ปัญญา และความสงบ
ตัวอย่างการพึ่งพาตนเองในชีวิตจริง
- การศึกษาหาความรู้: มุ่งมั่นศึกษาเล่าเรียน พัฒนาตนเองอยู่เสมอ
- การฝึกฝนทักษะ: เรียนรู้ทักษะใหม่ ๆ ที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิตและการทำงาน
- การมีวินัย: ควบคุมตนเอง มีวินัยในชีวิต
- การแก้ปัญหาด้วยตนเอง: คิดวิเคราะห์ หาทางออก และแก้ปัญหาด้วยตนเอง
- การพึ่งพาตนเองในยามยาก: ไม่ท้อแท้ มุ่งมั่นต่อสู้กับปัญหา
ผลลัพธ์ที่ได้จากการพึ่งตนเอง
- ชีวิตที่มั่นคง: เมื่อเราพึ่งพาตนเองได้ ชีวิตก็จะมีความมั่นคง ไม่หวั่นไหวต่ออุปสรรค
- ความสุขที่แท้จริง: ความสุขที่เกิดจากการพึ่งพาตนเองนั้น ยั่งยืนและแท้จริง
- ความเป็นอิสระ: หลุดพ้นจากการพึ่งพาผู้อื่น มีอิสระในการตัดสินใจ
- ความรับผิดชอบ: ตระหนักถึงหน้าที่และความรับผิดชอบต่อชีวิตของตัวเอง
“อตฺตา หิ อตฺตโน นาโถ” เป็นหลักคำสอนที่ชี้แนะแนวทางสู่ชีวิตที่มั่นคงและมีความสุข เน้นย้ำถึงความสำคัญของการพัฒนาตนเอง พึ่งพาตนเอง และยึดมั่นในหลักธรรมะ เมื่อเราสามารถพึ่งพาตนเองได้ ชีวิตก็จะเจริญรุ่งเรือง ประสบความสำเร็จ และมีความสุขอย่างแท้จริง
เมื่อพูดในแง่ของธรรมะระดับที่สูงขึ้นไปอีก คำว่า “ตน” หมายถึง จิตของเราเอง เราจะเข้าถึงความเจริญหรือความเสื่อมก็ขึ้นอยู่ที่จิตของเรานี้เอง ถ้าจิตของเราเป็นจิตที่ไม่ดี จิตนั้นก็จะนำพาเราไปสู่ความเสื่อม แต่ถ้าจิตของเราเป็นจิตที่ดี จิตนั้นก็จะนำพาเราไปสู่ความเจริญ
ดังนั้น คำว่า “ตนแล เป็นที่พึ่งแห่งตน” จึงหมายความว่า จิตที่ได้รับการอบรมมาอย่างดี เป็นจิตที่ประกอบด้วยกุศล ไม่ถูกกิเลสครอบงำ จะเป็นที่พึ่งที่ดีที่สุดของมนุษย์ทั้งหลาย เพราะจิตที่อบรมมาดีแล้วนั้น จะนำพาเราไปสู่ความสุขความเจริญในภพนี้ และนำพาเราไปสู่สุคติในภพหน้า
ดังนั้น จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่เราทั้งหลายจะต้องฝึกจิตของตนเองให้ดี ให้เป็นจิตที่มีคุณธรรม แล้วจิตที่ดีนั้นจะเป็นที่พึ่งที่ดีของเราทั้งในภพนี้และภพหน้า
