กระทู้ธรรม “อตฺตานํ น ปริจฺจเช”
อตฺตานํ น ปริจฺจเช
บุรุษไม่พึงสละเสียซึ่งตน
บัดนี้ จักได้อธิบายขยายเนื้อความแห่งกระทู้ธรรมภาษิตที่ได้ลิขิตไว้ ณ เบื้องต้น พอเป็นแนวทางแห่งการศึกษาและประพฤติปฏิบัติ สำหรับผู้สนใจในทางธรรมเป็นลำดับสืบต่อไป
คำว่า “ไม่พึงสละเสียซึ่งตน” หมายถึง ไม่ควรปล่อยตนให้ตกเป็นทาสของกิเลสตัณหา ไม่ปล่อยเวลาให้ล่วงไปโดยเปล่าประโยชน์
เวลาทุก ๆ วินาทีนั้นมีค่ายิ่ง เราไม่ควรปล่อยให้เวลาในแต่ละวันล่วงเลยไปโดยเปล่าประโยชน์ คือปล่อยให้หมดเวลาไปเฉย ๆ โดยไม่สร้างประโยชน์อะไรให้ชีวิตเลย เพราะการกระทำเช่นนั้น ถือว่าเป็นการใช้ชีวิตด้วยความประมาท
ชีวิตของคนเรานี้สั้นนัก หากเราอยู่ไปเพียงวัน ๆ ปล่อยเวลาให้ล่วงเลยไปเรื่อย ไม่สร้างคุณงามความดี ไม่สร้างประโยชน์ให้ชีวิต ย่อมเป็นเรื่องที่น่าเสียดายยิ่งนัก ถือเป็นการสละสิ่งที่มีค่าให้หลุดลอยไปอย่างไร้ประโยชน์
อีกอย่างหนึ่ง ถ้าเราปล่อยเนื้อปล่อยตัวให้เป็นคนเหลวไหลไร้สาระ ทำทุกอย่างตามที่กิเลสสั่งการ ย่อมได้ชื่อว่าตกเป็นทาสของกิเลส หากเป็นเช่นนั้น ย่อมเสียทีที่ได้เกิดมาเป็นมนุษย์พบพระพุทธศาสนา
ดังนั้น ตราบยังมีชีวิตอยู่ เราควรใช้เวลาทุกวินาทีให้คุ้มค่าที่สุด สร้างประโยชน์ให้ได้มากที่สุด ทั้งประโยชน์ส่วนตน ประโยชน์ส่วนรวม สร้างทั้งประโยชน์ในโลกนี้ ประโยชน์ในโลกหน้า และประโยชน์อย่างยิ่งคือพระนิพพาน สมดังพุทธศาสนสุภาษิตที่มาใน อังคุตตรนิกาย อัฏฐกนิบาต ว่า
ขโณ โว มา อุปจฺจคา
ขณะ อย่าล่วงท่านทั้งหลายไปเสีย
คำว่า “ขณะ” หมายถึง เวลา คนเราทุกคนมีเวลาในวันหนึ่ง ๆ 24 ชั่วโมง เท่ากัน แต่ว่าแต่ละคนสามารถใช้เวลาให้เกิดประโยชน์ได้ไม่เท่ากัน บางคนสร้างประโยชน์ได้มาก บางคนสร้างประโยชน์ได้น้อย
นั่นก็เป็นเพราะว่า บางคนมีปัญญา มองเห็นคุณค่าของเวลา ไม่ปล่อยให้เวลาสูญสิ้นหรือผ่านไปโดยเปล่าประโยชน์ ใช้เวลาที่มีอยู่ให้คุ้มค่าที่สุด สร้างประโยชน์ให้ได้มากที่สุด
แต่บางคนขาดปัญญา มองไม่เห็นคุณค่าของเวลา จึงปล่อยเวลาให้ผ่านไปโดยไร้ประโยชน์ ไม่สร้างประโยชน์อะไรเลย เป็นเรื่องที่น่าเสียดายยิ่งนัก
โดยเฉพาะอย่างยิ่งคือการบำเพ็ญบารมี คนเราไม่มีใครรู้เลยว่าตนเองจะมีชีวิตอยู่ได้นานแค่ไหน ดังนั้น ควรเร่งรีบบำเพ็ญบารมี หมั่นทำทาน รักษาศีล เจริญภาวนา อย่าให้ขาด ตราบใดที่ยังมีชีวิตอยู่ ถือว่ายังมีเวลา และควรใช้เวลาที่มีอยู่ให้คุ้มค่าที่สุดด้วยการบำเพ็ญบารมีให้ยิ่งยวด
สรุปความว่า เราเกิดมาเป็นมนุษย์ ได้ชื่อว่าเกิดมาเพื่อสร้างบารมี ก็จงใช้เวลาทุกนาทีสร้างบารมีให้คุ้มค่า อย่าปล่อยตัวปล่อยใจไปตามอำนาจของกิเลส อย่าปล่อยเวลาให้เสียไปโดยเปล่าประโยชน์ เพราะทุก ๆ วินาทีของชีวิต เราย่างก้าวเข้าใกล้ความตายทุกขณะ ไม่มีใครรู้เลยว่าตัวเองจะตายวันไหน เดือนไหน ปีไหน ไม่มีใครรู้เลยว่าตนเองจะสามารถมีชีวิตอยู่เพื่อสร้างบารมีได้นานแค่ไหน ดังนั้น ควรใช้เวลาทุกนาทีให้เกิดประโยชน์ที่สุด ด้วยการหมั่นสร้างกุศลตุนบารมี สร้างความดีไว้เป็นเสบียงบุญในเวลาที่ต้องเคลื่อนจากภพนี้ไปสู่สัมปภรายภพ สมดังพุทธศาสนสุภาษิตที่ยกขึ้นเป็นนิกเขปบท ณ เบื้องต้นว่า
อตฺตานํ น ปริจฺจเช
บุรุษไม่พึงสละเสียซึ่งตน
ซึ่งมีอรรถาธิบายดังได้บรรยายมาแล้ว ด้วยประการฉะนี้.
